Γιατί χρειαζόμαστε τις Ρυθμιστικές Αρχές

Του Κώστα Δημητρόπουλου

Θα ξεκινήσουμε το σημερινό άρθρο με ένα ερώτημα του Milton Friedman: «Does personal freedom beget market freedom, or vice versa?». Η ελεύθερη αγορά, καταλήγει, είναι ο μονόδρομος για την προσωπική ελευθερία («But you can say with great certainty that free markets make free men and that controlled markets destroy free men.»).

Ελεύθερη αγορά δεν σημαίνει αγορά χωρίς κανόνες. Δεν σημαίνει αναρχία και, προπάντων, δεν σημαίνει αγορά νομοθετημένη σε τέτοιο βαθμό ώστε να εμποδίζονται οι συναλλαγές. Η ελεύθερη αγορά δεν αυτορυθμίζεται μόνο, αλλά μπορεί να ρυθμιστεί και από τα κράτη. Για τον λόγο αυτό τα κράτη έχουν θεσπίσει ανεξάρτητες αρχές ή, αλλιώς, ρυθμιστικές αρχές.

Με ποιον τρόπο προστατεύεται η ανεξαρτησία τους;

- Οι Ρυθμιστικές Αρχές είναι ενταγμένες στο νομικό πρόσωπο του κράτους (δηλ. το Δημόσιο), αλλά  δεν υπάγονται στη διοικητική του ιεραρχία. Με άλλα λόγια, η άσκηση των αρμοδιοτήτων τους και οι πράξεις που εκδίδουν δεν υπόκεινται σε έλεγχο νομιμότητας.

- Διαθέτουν προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία. Η μεν εκδηλώνεται στον διορισμό τους βάσει διαδικασίας που παρέχει εγγυήσεις αδιάβλητης κρίσης, στην πρόβλεψη ορισμένης θητείας και στη διασφάλιση αντίστοιχης στοιχειώδους οικονομικής ανεξαρτησίας. Η δε έγκειται στην μη υπαγωγή τους στον ιεραρχικό έλεγχο ή στη διοικητική εποπτεία του Δημοσίου, ούτε φυσικά σε εντολές, διαταγές, οδηγίες ή παρεμβάσεις κάθε τύπου.

Η αποστολή των Ρυθμιστικών Αρχών έγκειται είτε (α) στη ρύθμιση της άσκησης ενός συνταγματικού δικαιώματος (π.χ. Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα) είτε (β) στη ρύθμιση μιας οικονομικής, κατά κανόνα δραστηριότητας, η οποία συνιστά αγορά απελευθερωμένης δημόσιας υπηρεσίας υπό λειτουργική έννοια (π.χ. Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ή ΡΑΕ).

Θα αναφερθούμε επιγραμματικά στον ρόλο της ΡΑΕ, η οποία ήρθε στο προσκήνιο πριν 2,5 χρόνια, κατά την διάρκεια ανατίμησης των τιμών της ενέργειας, αλλά και τις τελευταίες ημέρες λόγω του σχεδίου νόμου που κατατέθηκε την 01/03/2023 στη Βουλή.

Η ΡΑΕ αποφασίζει για τη χορήγηση, την τροποποίηση και την ανάκληση αδειών άσκησης ενεργειακών δραστηριοτήτων και επιβάλλει ρυθμιστικά μέτρα και όρους σε όσους δραστηριοποιούνται στον τομέα της ενέργειας. Επίσης, έχει ελεγκτικές αρμοδιότητες ως προς τον τρόπο άσκησης των παρεχόμενων με τις άδειες δικαιωμάτων και ως προς την τήρηση των οικείων υποχρεώσεων από τους κατόχους των αδειών, επιβάλλοντας διοικητικές κυρώσεις.

Και, ως έναν βαθμό, τα έχει καταφέρει. Από την ίδρυσή της το 2011, λίγες φορές χρειάστηκε να επέμβει στην αγορά ενέργειας. Δεν αναφερόμαστε μόνο στα εγχειρίδια λειτουργίας του ΔΕΔΔΗΕ ή του ΑΔΜΗΕ ή τις νομοθετικές προτάσεις για την ίδρυση και θέσπιση του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, αλλά στον συνεχή έλεγχο των αδειών των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας. Πέραν αυτού, όσες φορές «μυρίστηκε» ότι η αγορά δεν λειτουργεί εύρυθμα (βλ. 2021), επενέβη και την «ρύθμισε», ώστε να μην πληγούν οι καταναλωτές, αλλά ούτε και οι επιχειρήσεις.

Έχει επανέλθει στην επικαιρότητα διότι ακούγεται ότι το κράτος προσπαθεί να «ιδιωτικοποιήσει το νερό», μέσω της μετονομασίας της ΡΑΕ σε «Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων» και διεύρυνσης του αντικειμένου της με αρμοδιότητες επί των υπηρεσιών ύδατος και της διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Προφανώς ρόλος των ρυθμιστικών αρχών δεν είναι η «ιδιωτικοποίηση» των δημόσιων πόρων τις οποίες εποπτεύουν.

Ας μην ξεχνάμε ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας σε απόφασή του το 2022 έκρινε αντισυνταγματικές τις διατάξεις του νόμου του 2016 που μεταβίβαζαν μετοχές της ΕΥΔΑΠ στο Υπερταμείο, κρίνοντας ότι το Δημόσιο οφείλει να ελέγχει την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου αλλά και της διοίκησης των εταιρειών ύδρευσης.

Με πληροφορίες από: Chicago Booth Review, Διώνη, ΕΒΠ, Βουλή, Capital

Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Athenian Herald εκφράζουν τους συγγραφείς τους. Η Athenian Herald δεν φέρει καμία ευθύνη για τις απόψεις που εκφράζονται μέσω της ιστοσελίδας.