Πτωχεύσεις και στάσεις πληρωμών της σύγχρονης Ελλάδας

Του Κώστα Δημητρόπουλου

Ένεκα των ημερών, θελήσαμε να θυμηθούμε τα «θαύματα» που έχει παραγάγει η ελληνική οικονομία. Στα 202 χρόνια της ιστορίας μας, έχουμε κηρύξει στάση πληρωμών ή πτώχευση 5 φορές.

Στις 2 Ιουνίου 1823 η κυβέρνηση εξουσιοδοτεί τους Ιωάννη Ορλάνδο, Ανδρέα Ζαΐμη και Ανδρέα Λουριώτη να μεταβούν στο Λονδίνο και να συνάψουν δάνειο 4.000.000 ισπανικών τάλιρων. Η επιτροπή καθυστέρησε να αναχωρήσει, λόγω έλλειψης χρημάτων για τα έξοδα του ταξιδιού, τα οποία κάλυψε με δάνειο ο Λόρδος Βύρων. Στις 26 Ιανουαρίου 1824, ο Ιωάννης Ορλάνδος και ο Ανδρέας Λουριώτης έφθασαν στην αγγλική πρωτεύουσα και ύστερα από έντονες διαπραγματεύσεις, συνομολόγησαν ένα δάνειο 800.000 αγγλικών λιρών με τον οίκο Loughnan & Sons and Ο’Brien ως ανάδοχο (9 Φεβρουαρίου 1824). Το δάνειο είχε τόκο 5%, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια. Ως εγγύηση για την αποπληρωμή του δανείου τέθηκαν από ελληνικής πλευράς τα δημόσια κτήματα και όλα τα δημόσια έσοδα. Λάβαμε 472.000 αγγλικές λίρες ή 59% του ονομαστικού ποσού, πράγμα λογικό εάν αναλογιστεί κανείς το ρίσκο της επένδυσης των ομολογιούχων προς την Ελλάδα.

Στις 31 Ιουλίου 1824, η κυβέρνηση αποφασίζει τη σύναψη και νέου δανείου, λίγες εβδομάδες μετά την καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών κι ενώ η Επανάσταση βρίσκεται σε κρίσιμο στάδιο. Στο δεύτερο δάνειο ανάδοχος ήταν ο οίκος Ricardo Brothers. Το ονομαστικό κεφάλαιο ανήλθε στα 2.000.000 αγγλικές λίρες (26 Ιανουαρίου 1825). Τη διαπραγματευτική ομάδα αποτελούσαν και πάλι οι Λουριώτης και Ορλάνδος. Το καθαρό ποσό περιορίστηκε στις 816.000 αγγλικές λίρες, αφού το ρίσκο για τους ομολογιούχος ήταν πολύ υψηλό και, άρα, η τιμή των ομολογιών πολύ μικρότερη της ονομαστικής. Συνεπώς λάβαμε το 55% του ονομαστικού ποσού (δηλ. 1.100.000) και από αυτό παρακρατήθηκαν 284.000 λίρες για προκαταβολή τόκων δύο ετών, χρεολύσια, προμήθεια και άλλες δαπάνες.

Πρώτη πτώχευση το 1827 όταν η οικονομία βρίσκεται σε δεινή οικονομική θέση και δεν μπορούμε να εξυπηρετήσουμε τα δύο δάνεια.

Την εξυπηρέτηση των δανείων αναλαμβάνει τελικά η βασιλεία του Όθωνα το 1832. Ο Όθωνας έλαβε δάνειο 60.000.000 φράγκων από τον οίκο Rothschild, παρά το γεγονός ότι 5 χρόνια νωρίτερα το Λονδίνο είχε παρέμβει και είχε αρνηθεί στον Καποδίστρια ίδιο δάνειο. Από αυτά, τα 33.000.000 πήγαν για την αποπληρωμή των προηγούμενων χρεών. Η οικονομία δεν πήγαινε καλά, οι τόκοι και οι πληρωμές κεφαλαίου ήταν τεράστιες και, ως αποτέλεσμα, οδηγηθήκαμε σε δεύτερη πτώχευση το 1843.

Το 1879, αφότου είχαν τακτοποιηθεί τα οικονομικά του κράτους, ξαναβγαίνουμε στις αγορές για νέα δάνεια. Υπενθυμίζεται ότι τα επόμενα χρόνια ήταν περίοδος μεγάλης ανάπτυξης υπό την καθοδήγηση του Χαριλάου Τρικούπη. H χώρα δανείστηκε μεγάλα ποσά για έργα υποδομής, όπως ο σιδηρόδρομος και η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου, αλλά και για την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας.

Η κακοδιαχείριση των δανείων και η «κρίση της σταφίδας», του βασικού εξαγωγικού προϊόντος της χώρας μας, είχαν όμως άλλα σχέδια για την ελληνική οικονομία. Στις 10 Δεκεμβρίου του 1893 ο Χαρίλαος Τρικούπης αναφωνεί στη Βουλή το περίφημο «Κύριοι, δυστυχώς επτωχεύσαμεν!». Η κατάσταση της οικονομίας επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο μετά την ήττα των ελληνικών δυνάμεων στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, κατά τον οποίο οι Οθωμανικές δυνάμεις έφτασαν μέχρι την Λαμία. Την πορεία τους ανέκοψαν οι Μεγάλες Δυνάμεις οι οποίες και επέβαλλαν την εγκατάσταση Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (σαν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – ΔΝΤ) στις 6 Σεπτεμβρίου 1897. Η ειρήνη κοστίζει στην Ελλάδα και 4.000.000 αγγλικές λίρες ως πολεμικές αποζημιώσεις.

Στις αρχές του 20^ου αιώνα η ελληνική οικονομία βελτιώθηκε αισθητά, αλλά η Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 με την εισροή 1,5 εκατομμυρίων προσφύγων στην Ελλάδα, ανάγκασε τις κυβερνήσεις να καταφύγουν σε δανεισμό για να αντιμετωπίσουν το οξύ πρόβλημα. Η κρίση του 1929-1932 με το κραχ της Wall Street οδήγησε την δραχμή σε μεγάλες πιέσεις, παρά το γεγονός ότι ο αρχικός χειρισμός της τότε κυβέρνησης ήταν αποτελεσματικός. Τα συναλλαγματικά αποθέματα εξανεμίστηκαν και στις 18 Απριλίου 1932 ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος αναγκάστηκε να κηρύξει στάση πληρωμών από την Ελβετία, όπου ευρίσκετο.

Στην μεταπολίτευση, έχουμε ανακοινώσει μία φορά στάση πληρωμών. Στις 30 Ιουνίου 2015 η κυβέρνηση δεν πλήρωσε την δόση €1.500.000.000 προς το ΔΝΤ. Η δόση ήταν μέρος των διμερών συμφωνιών που είχαν υπογραφεί με το ΔΝΤ το 2012 κατά την περίοδο αναδιαπραγμάτευσης του Ελληνικού χρέους και της οικονομικής βοήθειας που έδωσε το ΔΝΤ στην Ελλάδα για την στήριξη των μεταρρυθμίσεων της χώρας.

Σημείωση συγγραφέως: δεν προσμετρώνται οι στάσεις πληρωμών κατά τον ΒΠΠ.

Πηγές: Sansimera, Kathimerini, Mixanitouxronou (1), Mixanitouxronou (2), Council on Foreign Relations, ΔΝΤ

Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Athenian Herald εκφράζουν τους συγγραφείς τους. Η Athenian Herald δεν φέρει καμία ευθύνη για τις απόψεις που εκφράζονται μέσω της ιστοσελίδας.