Ο Νείλος πηγή ζωής και πολιτισμού

Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Το νερό αποτελεί κύριο συστατικό ζωής. Το καθαρό πόσιμο νερό λιγοστεύει σε όλες τις ηπείρους και στις περισσότερες χώρες. Σε πολλές παράλιες περιοχές, το θαλασσινό νερό εισχωρεί στο υπέδαφος καθιστώντας τα υπόγεια ύδατα υφάλμυρα. Η υπεράντληση, η σπατάλη, η επιμόλυνση και η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι οι κύριες αιτίες που δημιουργούν συνθήκες οξείας κρίσης στην προμήθεια καθαρού νερού σε πολλές περιοχές. Η Athenian Herald θα παρουσιάζει, κατά διαστήματα, θέματα που αφορούν το νερό. Διαμάχες μεταξύ χωρών, αποτελέσματα ξηρασίας, επιστημονικές εξελίξεις, επιστημονικά δημοσιεύματα και άλλα σχετικά.

Της Θέκλας Αρτεμίου

Updated 15.05.2023

Ο Νείλος, ο μεγάλος αυτός ποταμός, καθορίζει την ζωή σε μια τεράστια περιοχή εδώ και χιλιετίες. Στην αρχαιότητα ο Νείλος λατρευόταν σαν θεός. Στις όχθες του άκμασαν τεράστιοι πολιτισμοί και για χάρη του έχουν γραφτεί αμέτρητα κείμενα, μελέτες και τραγούδια, έχει «εμφανιστεί» σε κινηματογραφικές ταινίες και έχει ζωγραφισθεί άπειρες φορές. Εσχάτως, αποτελεί πηγή έντασης και φιλονικίας.

Ο Νείλος είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός στον πλανήτη με μήκος 6.695 χιλ. και αποστραγγίζει έκταση που υπολογίζεται σε 3.350.000 τ.χλμ. Η λεκάνη του καταλαμβάνει τμήματα της Τανζανίας, του Μπουρούντι, της Ρουάντα, της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κογκό (πρώην Ζαΐρ), της Κένυας, της Ουγκάντα, της Αιθιοπίας, της Ερυθραίας, το μεγαλύτερο τμήμα του Σουδάν και το καλλιεργούμενο τμήμα της Αιγύπτου. Ο Νείλος σχηματίζεται από τρία κύρια υδάτινα ρεύματα, τον Γαλάζιο Νείλο και τον Άτμπαρα, που ρέουν από τα υψίπεδα της Αιθιοπίας και τον Λευκό Νείλο, που πηγάζει στις λίμνες Βικτώριας και Αλβέρτου. Το πιο απομακρυσμένο αρχικό ρεύμα του είναι ο ποταμός Καγκέρα, στο Μπουρούντι.

Ο Νείλος είναι η κύρια πηγή νερού της Αιγύπτου και του Σουδάν. Ως αποτέλεσμα της βρετανικής αποικιοκρατικής πολιτικής, η χρήση του νερού του ποταμού αποτελούσε για χρόνια δικαίωμα για την Αίγυπτο.

Το 1902 Βρετανοί και Αιθιοπία υπογράφουν συνθήκη (Αγγλο-Αιθιοπική), στην οποία η Αιθιοπία συμφώνησε να μην σταματήσει ή να εμποδίσει εντελώς τη ροή του νερού του Νείλου.

Το 1929 Βρετανοί και Αίγυπτος υπογράφουν συνθήκη (Αγγλο-Αιγυπτιακή), στην οποία οι βρετανικές αποικίες (του Σουδάν, της Κένυας, της Τανζανίας και της Ουγκάντα) δεν μπορούσαν να χρησιμοποιούν το νερό του Νείλου χωρίς τη συγκατάθεση της Αιγύπτου.

Το 1959 Αίγυπτος και Σουδάν υπογράφουν συμφωνία, για το νερό του ποταμού δίνοντας στο Σουδάν τη δυνατότητα να παρακρατεί μέρος του, αγνοώντας την Αιθιοπία η οποία κατέχει την βασική κοίτη του ποταμού και παρέχει το περισσότερο νερό στο ποτάμι.  Η συνθήκη αυτή κατένεμε το νερό του Νείλου μόνο μεταξύ αυτών των δύο κρατών (η Αίγυπτος κατοχύρωσε το 66% της ροής του νερού και το Σουδάν άλλο ένα 22%), χωρίς να υπολογίζει τα συμφέροντα των υπολοίπων κρατών.  Η συνθήκη απορρίφθηκε και τα υπόλοιπα κράτη ζήτησαν δίκαιη κατανομή.

Το 1978 για πρώτη φορά ο πρώην ηγέτης της Αιθιοπίας, Μενγκίστου, προτείνει την κατασκευή του φράγματος.  Η Αίγυπτος είχε απαντήσει με συγκεκαλυμμένες απειλές.

Το 2010 όλες οι χώρες της λεκάνης κατέληξαν στην Συμφωνία Πλαισίου Συνεργασίας για τη Λεκάνη του Νείλου, την οποία Αίγυπτος και Σουδάν απέρριψαν.

Το 2011 η Αιθιοπία ξεκίνησε με την βοήθεια της Κίνας και την τεχνογνωσία της Τουρκίας, την κατασκευή του Φράγματος της Αναγέννησης (Grand Ethiopian Renaissance Dam – GERD), ένα έργο που θα δημιουργήσει μια τεχνητή λίμνη στο μέγεθος του Λονδίνου, με το οποίο θα ελέγχει τη ροή του Γαλάζιου Νείλου και θα παράγει υδροηλεκτρική ενέργεια για τον διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό της (110 εκατ.), ασκώντας έτσι τα δικαιώματά της στα νερά του Νείλου, τα οποία για πολύ καιρό ελέγχονταν από τους γείτονές της.  Η Αίγυπτος φοβάται ότι το φράγμα θα θέσει σε κίνδυνο περίπου 100 εκατομμύρια Αιγύπτιους πολίτες (ιδιαιτέρως αγροτικούς πληθυσμούς).  Το Σουδάν ενώ κρατούσε  μια απόσταση από τη διαμάχη γιατί ελπίζει σε φθηνές εισαγωγές ενέργειας από την Αιθιοπία, από το 2020 τηρεί αρνητική στάση μετά το κλείσιμο τριών από τις τέσσερις εξόδους εκτροπής αν και φοβάται μήπως τα δικά του φράγματα πάθουν ζημιά.

Το 2022 ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας εγκαινίασε τη λειτουργία του δεύτερου κινητήρα στο φράγμα.

Οι Η.Π.Α., η Ε.Ε., ο Αραβικός Σύνδεσμος και η Αφρικανική Ένωση έχουν καλέσει όλες τις πλευρές να βρουν μια λύση.  Μέχρι σήμερα δεν έχει σημειωθεί καμία πρόοδος αν και έχει περάσει πάνω από μια δεκαετία συζητήσεων.  Η Ελλάδα, λόγω της συνεργασίας της με την Αίγυπτο καταδικάζει τις μονομερείς ενέργειες της Αιθιοπίας, θέλοντας να αντισταθμίσει την τουρκική επιρροή σε πολλές περιοχές της Αφρικής.

Το ζήτημα θα συζητηθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αν και η Αιθιοπία διαφωνεί καθώς η πλήρωση του φράγματος δεν αποτελεί ζήτημα ειρήνης και ασφάλειας. Εν όψει της συζήτησης, Αίγυπτος και Αιθιοπία παίρνουν διαπραγματευτικές θέσεις. Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Άμπντελ Φάταχ αλ-Σίσι δήλωσε: «Κανείς δεν πρέπει να φανταστεί ότι απέχει πολύ από την Αίγυπτο˙ το μερίδιο των υδάτων του Νείλου που αναλογεί στην Αίγυπτο είναι κόκκινη γραμμή», ενώ πιο διαλλακτική στάση κρατά ο Πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Άμπι Άχμεντ δηλώνοντας: «Η Αιθιοπία δεν έχει πρόθεση να κάνει την Αίγυπτο να υποφέρει με το φράγμα της» και προτείνει «ενδο-αφρικανικές διαπραγματεύσεις».

Με την κλιματική αλλαγή να είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του 21^ου αιώνα, το νερό τείνει να θεωρηθεί ο χρυσός της εκατονταετίας.

Πηγές: Καθημερινή, Sofoskleousin, CNN (1), Ertnews, Τα Νέα, CNN (2), Offlinepost

Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Athenian Herald εκφράζουν τους συγγραφείς τους. Η Athenian Herald δεν φέρει καμία ευθύνη για τις απόψεις που εκφράζονται μέσω της ιστοσελίδας.