Απάντηση στα σχόλια στο άρθρο «Τα πανεπιστήμια χρειάζονται και χρήματα: να χρεώνουν δίδακτρα»

Η Athenian Herald είναι ανοιχτή σε όλες τις απόψεις και σε όλα τα σχόλια, με εξαίρεση ύβρεις και χαρακτηρισμούς. Είναι επίσης ανοιχτή στην δημοσίευση απόψεων αναγνωστών, εφόσον σταλούν επώνυμα με e-mail στην ιστοσελίδα info@athenian-herald.com.

Του Γιώργου Σαββίδη

Όλες οι απόψεις, σχόλια και προτάσεις είναι καλοδεχούμενα και βοηθούν τον διάλογο. Ευχαριστούμε όσους διάβασαν το άρθρο και ιδιαίτερα όσους έγραψαν σχόλιο.

Πολλά σχόλια όμως, δείχνουν ότι αυτοί που τα έγραψαν δεν μπήκαν στον κόπο να διαβάσουν το άρθρο. Είδαν τον τίτλο και αντέδρασαν με βάση τις προκαταλήψεις τους.

Το άρθρο στην πραγματικότητα όχι μόνο υποστηρίζει το δημόσιο πανεπιστήμιο, αλλά και προτείνει την αυτονόμηση του από το υπουργείο Παιδείας.

Πουθενά δεν προτείνεται κατάργηση της δωρεάν παιδείας. Προτείνεται χρέωση μικρού ποσού για όσους μπορούν να το πληρώνουν. Είναι κατάφωρη κοινωνική αδικία να μην πληρώνουν όσοι έχουν την δυνατότητα. Σήμερα, οι «έχοντες» φοιτούν εις βάρος των «μη εχόντων» οι οποίοι στερούνται της δυνατότητας φοίτησης σε καλύτερο πανεπιστήμιο.

Δεν ευσταθεί το ότι «τα παιδιά των πλουσίων σπουδάζουν στο εξωτερικό». Οι περισσότεροι φοιτούν σε Ελληνικά πανεπιστήμια και μεταβαίνουν στο εξωτερικό για μεταπτυχιακές σπουδές. Αναλογιστείτε μόνο πόσων φοιτητών της Νομικής ή της Ιατρικής οι γονείς είναι δικηγόροι ή γιατροί και προετοιμάζονται για την κληρονομιά του δικηγορικού γραφείου ή του ιατρείου. Το ίδιο ισχύει με όλους σχεδόν τους κλάδους. Το σύνολο των Ελλήνων που σπουδάζουν στο εξωτερικό εκτιμάται σε περίπου 35 χιλιάδες, οι μισοί περίπου (ίσως και παραπάνω) σε μεταπτυχιακά προγράμματα. Δηλαδή, φεύγουν κάθε χρόνο 4,5-5 χιλιάδες για προπτυχιακά ή περίπου 5% όσων δίνουν πανελλήνιες. Τα πλεονεκτήματα των πλουσίων είναι, (α) η καλύτερη προετοιμασία των παιδιών τους για τις πανελλήνιες και (β) το ότι στέλλουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό όταν αποτύχουν στις πανελλήνιες στον τομέα που τους ενδιαφέρει, για να μην εγκλωβίζονται σε αδιέξοδους κλάδους.

Δεν μπορούμε να αντισταθούμε στον πειρασμό να αναφέρουμε ότι, δεν ακούμε ούτε διαβάζουμε διαμαρτυρίες για το κόστος των ιδιαίτερων / φροντιστηρίων. Ούτε για την ευρεία φοροδιαφυγή που τα συνοδεύει. Αλλά ούτε και για την αρνητική επίδραση στους/στις μαθητές/μαθήτριες από την καταστροφή του ελεύθερου τους χρόνου από ιδιαίτερα / φροντιστήρια.

Η λίστα των «20 Top Tuition-Free Universities in Europe 2023» που προσφέρθηκε ως παράδειγμα σπουδών χωρίς δίδακτρα, περιέχει πανεπιστήμια τα οποία έχουν κοινό χαρακτηριστικό το ότι είναι δημόσια (κρατικά) και τα οποία χρεώνουν από μερικές εκατοντάδες έως μερικές χιλιάδες ευρώ. Ένα, το Σκωτσέζικο, χρεώνει υψηλά δίδακτρα, ακόμα και για Σκωτσέζους. Και, τα βιβλία δεν διανέμονται δωρεάν σε κανένα. Δεν γνωρίζω την αξία της λίστας, αλλά είναι λυπηρό το ότι δεν περιλαμβάνει ούτε ένα Ελληνικό πανεπιστήμιο.

Προφανώς, τα δύο ξένα πανεπιστήμια (Rutgers University, New Jersey και Πανεπιστήμιο Κύπρου) των οποίων παρουσιάζονται οι προϋπολογισμοί στο προηγούμενο άρθρο μου, έχουν πολιτισμικές διαφορές μεταξύ τους και με το ΕΚΠΑ. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εμπειρίες που ίσως είναι χρήσιμες. Για παράδειγμα, τα δίδακτρα στο Rutgers αποτελούν 28,1% του προϋπολογισμού και τα έσοδα από υπηρεσίες υγείας (patient care services), δηλαδή από τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία και κλινικές, 21,5%. Το ΕΚΠΑ διαθέτει 3 πανεπιστημιακά νοσοκομεία με 72 κλινικές, τα οποία καλύπτουν το 40% του κλινικού έργου του ΕΣΥ για το Λεκανοπέδιο. Μήπως θα έπρεπε το ΕΚΠΑ να έχει κάποια έσοδα από αυτό το έργο; Τα χειρουργεία πληρώνονται από το ΕΣΥ ή τους ασθενείς; Αν πληρώνονται από τους ασθενείς, πόσα εισπράττει ο χειρούργος και πόσα το νοσοκομείο;

Ένα ακόμα ουσιώδες ερώτημα, είναι το «ποιο είναι το κίνητρο του πανεπιστημίου να αξιοποιήσει σωστά την περιουσία και τα κληροδοτήματα του, όταν το υπουργείο και η κυβέρνηση καθορίζουν πλήρως τα οικονομικά του;» και, επίσης, «πως ελέγχεται η διαχείριση της περιουσίας και των κληροδοτημάτων;».

Η ιδέα να πληρώνουν κάποιο ποσό οι Δήμοι ή οι Περιφέρειες δεν είναι πρωτοφανής. Έχει εφαρμοστεί αλλού, κυρίως όμως συμβαδίζει και με την κουβέντα που κατά καιρούς γίνεται, για ίδρυση πανεπιστημίων από Δήμους ή Περιφέρειες. Και τα ποσά δεν είναι μεγάλα, γιατί πάντα μιλούμε για τους «μη έχοντες» για την κανονική περίοδο σπουδών. Σε πολλές χώρες οι Δήμοι και οι Περιφέρειες έχουν δικά τους πανεπιστήμια. Πως θα ιδρύσουν και θα χρηματοδοτήσουν οι Δήμοι ή οι Περιφέρειες πανεπιστήμια δικά τους αν δεν μπορούν να ενισχύσουν με μικρά ποσά τους δημότες τους ή τους κατοίκους της περιφέρειας τους που φοιτούν σε κρατικά-δημόσια πανεπιστήμια;

Σε άλλο άρθρο στην Athenian Herald (Επενδύσεις στη βιομηχανική έρευνα και παραγωγή), προτείνεται, μεταξύ άλλων, το κράτος να διαθέσει 1% του ΑΕΠ στην έρευνα και πρωτότυπες μεθόδους παραγωγής. Επιπλέον προτείνεται, σημαντικά κονδύλια από το 1% του ΑΕΠ να διατίθεται απ’ ευθείας στα πανεπιστήμια, τα οποία να αποφασίζουν ανεξάρτητα που θα τα διαθέσουν. Τέλος, προτείνεται τα κονδύλια αυτά να χρησιμοποιούνται για συμμετοχή σε κοινοπραξίες των πανεπιστημίων με ιδιωτικές ή κρατικές εταιρείες, με στόχο την αποκόμιση κερδών από τις επιτυχίες τους.

Τα ανωτέρω είναι επιβεβαίωση ότι στόχος των προτάσεων μας είναι, (α) η αυτονόμηση του Ελληνικού δημόσιου πανεπιστημίου και (β) η με κάθε τρόπο ενίσχυση του από το κράτος (κεντρική διοίκηση, περιφέρειες, δήμοι) και από τους «έχοντες».

Καμιά πρόταση ή σχόλιο δεν είχαμε που να εξηγεί πως μπορούν, π.χ., να αυξηθούν οι θέσεις στα πανεπιστήμια ή να μειωθεί ο αριθμός των φοιτητών χωρίς αύξηση των εσόδων τους.

Οι προτάσεις μου έχουν στόχο την βελτίωση των σπουδών, την ανεξαρτητοποίηση των πανεπιστημίων και την ανάπτυξη του διδακτικού και ερευνητικού τους έργου. Γνωρίζω ότι είναι δόκιμες και εφικτές, ακριβώς γιατί έχω άμεση εκτεταμένη εμπειρία από Ελληνικά, Ευρωπαϊκά και Αμερικανικά πανεπιστήμια.

Η αποστροφή «δεν έχεις εμπειρία από Ελληνικά πανεπιστήμια» δεν ευσταθεί. Ακριβώς επειδή γνωρίζω πολύ καλά, προτείνω χαμηλά δίδακτρα για τους «έχοντες» (ας αποφασίσει το κράτος ή το πανεπιστήμιο ποιοι είναι οι «έχοντες»). Και επειδή γνωρίζω πολύ καλά, προτείνω διάθεση σημαντικών κονδυλίων από το κράτος στα πανεπιστήμια για έρευνα. Και κυρίως, προτείνω αυτονομία των πανεπιστημίων.

Εσείς που γνωρίζετε, τι προτείνετε; Να μην βελτιωθεί το επίπεδο σπουδών; Να παραμείνουν τα πανεπιστήμια πλήρως εξαρτημένα από το υπουργείο; Να μην αποκτήσουν πραγματική δυνατότητα αύξησης των θέσεων για τα τμήματα με ζήτηση;

Άτοπη είναι και η αποστροφή «αυτά προέρχονται από το εξωτερικό». Μπορούμε και μόνοι μας να παράγουμε νέες ιδέες. Μπορούμε και να συνθέτουμε ιδέες. Αλλά και ξένες ιδέες ή εμπειρίες, εφόσον εξυπηρετούν, μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Άλλωστε, αυτή δεν είναι επιδίωξη των πανεπιστημίων, προγραμμάτων όπως το Εράσμους, ανταλλαγές φοιτητών κλπ.;

Ο Γέροντας της Δημοκρατίας Γεώργιος Παπανδρέου και ο υφ. παιδείας (1964-1965) Λουκής Ακρίτας οραματίζονταν παιδεία για όλους, ελεύθερη, χωρίς δογματισμούς και αναχρονισμούς. Σήμερα τα Ελληνικά πανεπιστήμια έχουν απομακρυνθεί από εκείνο το όραμα.

Τα πανεπιστήμια μας έχουν τεράστιες δυνατότητες. Τα δόγματα και οι αφορισμοί έχουν χρησιμότητα στις θρησκείες. Σίγουρα, δεν έχουν θέση στην παιδεία και τα πανεπιστήμια, όπου καλλιεργείται η σκέψη και το κριτικό πνεύμα παράγοντας γνώση.

Προφανώς υπάρχουν και άλλες προτάσεις και ιδέες και ίσως καλύτερες. Ας τις κουβεντιάσουμε.

Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Athenian Herald εκφράζουν τους συγγραφείς τους. Η Athenian Herald δεν φέρει καμία ευθύνη για τις απόψεις που εκφράζονται μέσω της ιστοσελίδας.