Ευρώπη και ξηρασία
Οι χιονοπτώσεις στις ιταλικές Άλπεις μειώθηκαν κατά 53%, ενώ η στάθμη του μεγαλύτερου ποταμού της Ιταλίας, του Πάδου, έχει πέσει κατά 61% σε σχέση με τα φυσιολογικά επίπεδα.
Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Το νερό αποτελεί κύριο συστατικό ζωής. Το καθαρό πόσιμο νερό λιγοστεύει σε όλες τις ηπείρους και στις περισσότερες χώρες. Σε πολλές παράλιες περιοχές, το θαλασσινό νερό εισχωρεί στο υπέδαφος καθιστώντας τα υπόγεια ύδατα υφάλμυρα. Η υπεράντληση, η σπατάλη, η επιμόλυνση και η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι οι κύριες αιτίες που δημιουργούν συνθήκες οξείας κρίσης στην προμήθεια καθαρού νερού σε πολλές περιοχές. Η Athenian Herald θα παρουσιάζει, κατά διαστήματα, θέματα που αφορούν το νερό. Διαμάχες μεταξύ χωρών, αποτελέσματα ξηρασίας, επιστημονικές εξελίξεις, επιστημονικά δημοσιεύματα και άλλα σχετικά.
Της Θέκλας Αρτεμίου
16ος αιώνας: Δεν ξέραμε
Δεν μάθαμε τίποτα από την τρομακτική ξηρασία του 1540, όταν δεν έβρεξε επί 11 μήνες σε εκτεταμένες περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης.
Αναλύοντας τις περιγραφές του διαπρεπή Ελβετού ιστορικού του περιβάλλοντος και του κλίματος και καθηγητή του πανεπιστημίου της Βέρνης, Κρίστιαν Πφίστερ, η ξηρασία ήταν η μεγαλύτερη των τελευταίων 1000 ετών με θανάτους και τεράστιες καταστροφές. Τον Ιούλιο με θερμοκρασίες πάνω από 40°C, κάηκαν τα δάση από τη Γαλλία μέχρι την Πολωνία. Περισσότερες κοινότητες από οποιαδήποτε άλλη εποχή της περασμένης χιλιετίας καταστράφηκαν από τις φλόγες σε καιρό ειρήνης. Τα μικρά ποτάμια ξεράθηκαν εντελώς και τα μεγαλύτερα μετατράπηκαν σε ρυάκια. Τα πηγάδια και οι πηγές στέρεψαν. Οι άνθρωποι αναζητούσαν απεγνωσμένα νερό και εκτιμάται ότι ένα εκατομμύριο πέθαναν από δυσεντερία. Πολλά κατοικίδια ζώα πέθαναν από την πείνα, τη δίψα και τη ζέστη και τα βοοειδή αναγκαστικά σφαγιάζονταν. Αλεύρι δεν υπήρχε γιατί οι περισσότεροι μύλοι έπαψαν να λειτουργούν, οι άνθρωποι λιμοκτονούσαν και οι ποτάμιες μεταφορές σταμάτησαν. Με λίγα λόγια υπήρξε ενεργειακή κατάρρευση. Τα φύλλα των δέντρων έπεσαν στις αρχές Αυγούστου σαν να ήταν ήδη φθινόπωρο. Οι άνθρωποι περνούσαν τον Ρήνο, τον Έλβα και τον Σηκουάνα χωρίς να βραχούν (μόνη τυχερή σύμφωνα με κάποιο αρχείο του πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης κάποια Άννα Σμίντιν, η οποία ξέθαψε ένα δοχείο με 900 ρωμαϊκά ασημένια νομίσματα από την εποχή του αυτοκράτορα Αυγούστου από έναν βάλτο κοντά στο σημερινό Άουκσμπουργκ της Βαυαρίας). Τα επιφανειακά νερά εξατμίστηκαν εντελώς. Επειδή δεν υπήρχε νερό για να εξατμιστεί, κάτι που θα απορροφούσε θερμότητα, ο αέρας συνέχισε να θερμαίνεται.
Οι ερευνητές αξιολόγησαν 312 αξιόπιστες γραπτές πηγές από τη Γαλλία έως την Πολωνία και από την Τοσκάνη έως τη βόρεια Γερμανία. Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από τη βόρεια Ελβετία, την ανατολική Γαλλία και τη νότια Γερμανία από ανθρώπους που τηρούσαν συστηματικά αρχεία για τον καιρό, την ανάπτυξη της βλάστησης και τις σοδειές του φθινοπώρου. Είναι πάντως ενδιαφέρον το ό,τι χρονικογράφοι της δυτικής Ρωσίας αναφέρουν ξαφνικές νεροποντές, πλημμύρες και κρύο εκείνη τη χρονιά.
20ος αιώνας: Ξεχάσαμε
Από μεγάλη έρευνα του διεθνούς δικτύου κλιματολόγων, PAGES2k network, προέκυψε ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία τα τελευταία 30 χρόνια του 20ου αιώνα είναι υψηλότερη συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη περίοδο των τελευταίων 1.400 ετών.
Η μελέτη βασίστηκε σε κλιματολογικά στοιχεία που προέρχονται από ποικίλες πηγές, μεταξύ των οποίων πάγοι, κορμοί δέντρων, κοράλλια και γύρη και τα οποία έδειξαν ότι όλες οι περιοχές, εκτός της Ανταρκτικής, βίωσαν μια μακροχρόνια ψυχρή περίοδο, που διήρκεσε περισσότερο από μια χιλιετία, η οποία ανατράπηκε απότομα τον 20ο αιώνα. Η έρευνα έδειξε επίσης ότι η περίοδος 1971 – 2000 ήταν η θερμότερη των τελευταίων 1.400 ετών.
Άλλο ένα σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι οι κλιματικές αλλαγές στο παγκόσμιο κλίμα δεν σημειώθηκαν ταυτόχρονα, αλλά παρουσιάστηκαν με διαφορετικές περιόδους λόγω ηφαιστειακών εκρήξεων και αλλαγών στην ηλιακή δραστηριότητα και την τροχιά της Γης.
Ωστόσο σύμφωνα με τους ερευνητές, η δραματική υπερθέρμανση των τελευταίων 80 ετών του 20ου αιώνα πλήττει ταυτόχρονα και συγχρονισμένα όλες τις περιοχές του πλανήτη, ενώ προηγούμενες περίοδοι με σοβαρές κλιματικές αλλαγές, όπως για παράδειγμα η θερμή περίοδος του Μεσαίωνα ή η εποχή των παγετώνων, σημειώθηκαν μόνο σε τοπικό επίπεδο.
21ος αιώνας: Αναλύουμε και αδρανούμε
Όπως για τον Πφίστερ έτσι και για τον Όλιβερ Βέτερ, διευθυντή του Κέντρου Κλιματικής Αλλαγής του πανεπιστημίου της Βέρνης, το καλοκαίρι του 2022 στην Κεντρική Ευρώπη παρουσιάζει χαρακτηριστικά που θυμίζουν την καταστροφική ξηρασία του 1540. Εάν επαναλαμβανόταν η καταστροφή, τα ζώα θα πέθαιναν και σήμερα, η ναυσιπλοΐα στον Ρήνο θα σταματούσε, οι σιδηροδρομικές γραμμές θα λύγιζαν, το νερό θα στέρευε, η παροχή ενέργειας θα κατέρρεε. Οι συνέπειες θα ήταν μοιραίες ακόμα και για χώρες οι οποίες διαθέτουν υψηλή τεχνολογία. Θα ήταν ένα σενάριο τρόμου για το οποίο οι αρχές θα πρέπει να είναι προετοιμασμένες ώστε τα πράγματα να μην πάνε όπως πήγαν με τον Covid19.
Το 2003, η άνοιξη στην Κεντρική Ευρώπη ήταν ξηρή και επεκτάθηκε έως το καλοκαίρι. Το 2011 ωστόσο η ξηρασία περιορίστηκε μόνο στην άνοιξη.
Η άποψη του καθηγητή Φράιμπουργκ Ρίντιγκερ Γκλάζερ είναι ότι ο καύσωνας του 1540 σχετικοποιεί την εκτίμηση ότι οι καύσωνες έχουν ανθρωπογενή προέλευση, ότι προέρχονται από το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Ο κόσμος θερμαίνεται λόγω της συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο.
Ήδη στην Ευρώπη η θερμοκρασία αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η θερμοκρασία στην ήπειρο έχει αυξηθεί κατά 2,2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, έναντι 1,2 βαθμούς Κελσίου για όλο τον πλανήτη. Οι ακραίες θερμοκρασίες, οι πυρκαγιές και η έλλειψη βροχοπτώσεων έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και τις κοινότητες σε όλη την Ευρώπη. Οι αλπικοί παγετώνες έχασαν πάγο που αντιστοιχούσε σε 5 τ. χλμ. Στη Γαλλία η κάλυψη των Πυρηναίων και των γαλλικών Άλπεων με χιόνι είναι σημαντικά μειωμένη. Η γεωργία έχει πληγεί ιδιαίτερα στη νότια Ευρώπη με τη Γαλλία να βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού και επιβολή περιορισμών στη χρήση νερού (π.χ. η απαγόρευση να γεμίζουν οι πισίνες σε πληγείσες περιοχές) και στην Ισπανία οι ταμιευτήρες νερού να βρίσκονται σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα ενισχύοντας τους φόβους για μειωμένες σοδειές λόγω ξηρασίας. Η ξηρασία και η ζέστη ευνόησαν τις πυρκαγιές, οι οποίες προκάλεσαν τη μεγαλύτερη έκλυση διοξειδίου του άνθρακα από το 2017. Στη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γαλλία και τη Σλοβενία παρατηρήθηκε το υψηλότερο ποσοστό εκλύσεων που συνδέονταν με τις πυρκαγιές εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια, καθώς η νοτιοδυτική Ευρώπη ήταν αντιμέτωπη με κάποιες από τις μεγαλύτερες πυρκαγιές που έχουν καταγραφεί ποτέ.
Η κατανόηση και η ανταπόκριση στις αλλαγές και η εναλλαγή των πόρων από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ο άνεμος και ο ήλιος, είναι απαραίτητες για να υποστηριχθεί η ενεργειακή μετάβαση προς την ουδετερότητα του άνθρακα.
Το 2022 ήταν η θερμότερη χρονιά στα χρονικά για τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία και την Ιταλία. Οι υψηλές θερμοκρασίες προκάλεσαν συνθήκες ξηρασίας, από τις οποίες ακόμη δεν έχουν συνέλθει πολλές περιοχές. Οι χιονοπτώσεις στις ιταλικές Άλπεις μειώθηκαν κατά 53%, ενώ η στάθμη του μεγαλύτερου ποταμού της Ιταλίας, του Πάδου, έχει πέσει κατά 61% σε σχέση με τα φυσιολογικά επίπεδα. Στη Βενετία, στο Μεγάλο Κανάλι, έχουν αρχίσει να φαίνονται τα θεμέλια των κτιρίων, ενώ οι γόνδολες δυσκολεύονται να πλοηγηθούν.
Σύμφωνα με έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η σοβαρή έλλειψη βροχοπτώσεων έχει επηρεάσει σχεδόν όλους τους ποταμούς της Ευρώπης, επηρεάζοντας τον τομέα της ενέργειας, τόσο όσον αφορά τα συστήματα παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας όσο και τα συστήματα ψύξης άλλων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής (η χαμηλή στάθμη των νερών στους ποταμούς επηρεάζει τα πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας), καθώς και τις ποτάμιες μεταφορές (στον Ρήνο δημιούργησε προβλήματα στην εσωτερική ναυσιπλοΐα, όπως τη μεταφορά φορτίων, κυρίως άνθρακα και πετρελαίου).
Στην Ελλάδα αν και δεν σημειώθηκαν βροχοπτώσεις στη Θεσσαλονίκη και τη Λάρισα τον Φεβρουάριο για 30 μέρες, τα στοιχεία των τελευταίων 10-15 ετών, δείχνουν ότι δεν έχει σημειωθεί μείωση των βροχοπτώσεων αλλά ελαφρά αυξητική τάση. Οι ημέρες βροχής είναι λιγότερες αλλά πιο ραγδαίες.
Για τον δασολόγο-υδρολόγο, καθηγητή του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος, διευθυντή εργαστηρίου ASSIST και κάτοχο Πανεπιστημιακής Έδρας UNESCO, Δημήτρη Εμμανουλούδη, πιο πιθανό είναι η Ελλάδα να βρεθεί στο φάσμα της λειψυδρίας τα επόμενα χρόνια αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Ο τριπλασιασμός του πληθυσμού λόγω του τουριστικού ρεύματος και η αύξηση της ζήτησης του νερού σε συνδυασμό με την αδιάκοπη λειτουργία της βιομηχανίας εκείνους τους μήνες δημιουργεί μία εκρηκτική τάση ζήτησης νερού, λαμβάνοντας υπόψιν ότι δεν σημειώνονται βροχοπτώσεις, αυτό προκαλεί ένα μεγάλο ογκοθερμικό κενό. Για να αντιμετωπιστεί το κενό πρέπει να δημιουργηθούν υδατοαποθέματα κατά τους χειμερινούς μήνες, με ταμιευτήρες ποικίλων ειδών και τρόπων, με μείωση των απωλειών καθώς υπάρχουν μεγάλες απώλειες νερού, και πόσιμου και άρδευσης. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γνωρίζουμε το υδατικό αποτύπωμα της κάθε κοινότητας, του κάθε νησιού και του κάθε γεωγραφικού διαμερίσματος.
Πηγές: Καθημερινή (1), EEA, Newmoney, ΟΤ, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (1), iefimerida, ant1, sofokleousin, Καθημερινή (2), CNN, FactsInBrief, Newsbeast, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2)
https://www.athenian-herald.com/ Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Athenian Herald εκφράζουν τους συγγραφείς τους. Η Athenian Herald δεν φέρει καμία ευθύνη για τις απόψεις που εκφράζονται μέσω της ιστοσελίδας.
Σχόλια ()