Η οικονομική συμβολή της παραγωγής μουσικής στην Ελλάδα

Του Κώστα Δημητρόπουλου

Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών («ΙΟΒΕ»), το οικοσύστημα παραγωγής, αναπαραγωγής και χρήσης μουσικής της Ελλάδας τις τελευταίες δεκαετίες διανύει μια διαδικασία ριζικής αναμόρφωσης, ως αποτέλεσμα τεχνολογικών εξελίξεων και μεταβολών των καταναλωτικών συνηθειών. Με τη διείσδυση ψηφιακών τεχνολογιών, έχει περιοριστεί σημαντικά η αγορά των φυσικών μέσων αποθήκευσης μουσικής, ενώ έχουν αναπτυχθεί νέες υπηρεσίες αναπαραγωγής μουσικής σε streaming platforms.

Ιδιαίτερα ισχυρές είναι οι επιδράσεις στους κλάδους παραγωγής και εμπορίου προεγγεγραμμένων μέσων όπως οι κασέτες, οι δισκέτες και τα CDs, όπου εξακολουθεί να καταγράφεται σημαντική πτώση της οικονομικής δραστηριότητας, ως αποτέλεσμα των μεταβολών στον τρόπο ακρόασης μουσικής. Η αξία παραγωγής τους στην Ελλάδα έχει υποχωρήσει σε €5,1εκ το 2019, από €21,3εκ το 2015 και €48,0εκ το 2008, ενώ η απασχόληση στον κλάδο έχει συρρικνωθεί σε 192 θέσεις εργασίας το 2019, από 468 θέσεις εργασίας το 2015 και 687 θέσεις εργασίας το 2008. Παρόμοια τάση παρατηρείται και στο λιανικό εμπόριο εγγραφών ήχου και εικόνας, όπου η απασχόληση έχει υποχωρήσει την ίδια περίοδο από 1.462 σε 476 και 407 θέσεις εργασίας αντίστοιχα.

Αντίθετα, το δυναμικό στην ηχογράφηση και στις μουσικές εκδόσεις διατηρείται σχετικά σταθερό τα τελευταία χρόνια, σε χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με την περίοδο πριν το 2010. Ενδεικτικά, οι απασχολούμενοι στον συγκεκριμένο κλάδο ανήλθαν το 2019 σε 598 άτομα, από 509 άτομα το 2015 και 955 άτομα το 2008.

Ισχυρή ανάκαμψη μετά το 2015 και έως το ξέσπασμα της πανδημίας καταγράφηκε σε κλάδους που κάνουν χρήση μουσικής. Στα μπαρ, η αξία παραγωγής το 2019 ανήλθε σε €1,7δις, από €0,9δις το 2015 και €2,4δις το 2008, με αντίστοιχη πορεία της αξίας παραγωγής και στα εστιατόρια (€4,3δις το 2019, από €2,1δις το 2015 και €5,1δις το 2008). Επιπλέον, στους κλάδους χρήσης μουσικής παρατηρείται τάση συγκέντρωσης της δραστηριότητας σε λιγότερες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις, μια τάση που ευνοεί τη διαδικασία συλλογής εσόδων από δικαιώματα χρήσης μουσικής.

Ο αριθμός σπουδαστών σε μουσικές σχολές και ωδεία έχει ανέλθει σε 59,7χιλ το 2020, από 45,1χιλ το 2013, ενώ αντίστοιχα αυξημένος είναι και ο αριθμός των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εγγεγραμμένων σε τμήματα μουσικής και τεχνών (9,0χιλ το 2019, από 6,8χιλ το 2013).

Σχετικά με την προσβολή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις, η έκταση της μουσικής πειρατείας στην Ελλάδα έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Η μέση πρόσβαση σε πειρατικό περιεχόμενο μουσικής ανά χρήστη μειώθηκε κατά 71% εντός μιας τριετίας (από τον Δεκέμβριο του 2017 έως τον Δεκέμβριο του 2020). Ωστόσο, η Ελλάδα παραμένει σε υψηλότερο επίπεδο σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ (0,82 έναντι 0,60 προσβάσεις το 2020), στην 14η υψηλότερη θέση της κατάταξης των χωρών μελών.

Η έρευνα αποδεικνύει ότι η μουσική έχει σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητα των ακροατών, ωστόσο σχετικά χαμηλό ποσοστό ακροατών πληρώνουν για μουσικά προϊόντα και υπηρεσίες. Ειδικότερα, περίπου 4 στους 5 ακροατές ακούν μουσική καθημερινά και από αυτούς τους ακροατές 4 στους 5 ακούν μουσική για τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα. Επικρατεί ως μέσο το ραδιόφωνο με 76,7% και ακολουθούν οι υπηρεσίες streaming με 54,7% των ακροατών. Το 39,7% δεν πληρώνουν για μουσική ενώ το 41,1% πληρώνουν λιγότερο από €100 ετησίως για αγορά μουσικής, παρακολούθηση συναυλιών και πληρωμή συνδρομών.

Αντίστοιχη εικόνα διαφαίνεται και στους επαγγελματίες χρήστες μουσικής - η μουσική είναι σημαντική εισροή στο προϊόν που προσφέρουν οι κλάδοι που την χρησιμοποιούν, ωστόσο σχετικά υψηλό είναι το ποσοστό που δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώνουν για τα σχετικά δικαιώματα. Συγκεκριμένα, το 85,6% των επιχειρήσεων που ρωτήθηκαν χρησιμοποιούν μουσική και το 68,6% ανέφερε ότι δεν θα λειτουργούσε το ίδιο χωρίς μουσική. Η απουσία μουσικής λόγω των περιοριστικών μέτρων εκτιμάται ότι είχε αρνητική επίδραση σε όρους αριθμού, μέσης διάρκειας παραμονής και μέσης δαπάνης πελατών στον κλάδο της εστίασης.

Παρά τη σημασία της μουσικής, μόλις το 56,4% των χρηστών μουσικής θεωρούν λογική την αξίωση αμοιβής από πλευράς δημιουργών της μουσικής, ενώ το 62,2% των χρηστών πληρώνουν για τα πνευματικά δικαιώματα. Από τις επιχειρήσεις που πληρώνουν για πνευματικά δικαιώματα, το 75,6% δαπανούν λιγότερο από €500/έτος.

Οι ανατροπές στις καταναλωτικές συνήθειες, σε συνδυασμό με δυσλειτουργίες στη διαχείριση των δικαιωμάτων χρήσης μουσικής και διαχρονικές ελλείψεις σε άλλα επαγγελματικά ζητήματα έχουν δημιουργήσει ένα δυσμενές περιβάλλον για τους εγχώριους δημιουργούς και μουσικούς. Ειδικότερα, ως σημαντικότερα θέματα που απασχολούν τους μουσικούς και τους δημιουργούς στην πρωτογενή έρευνα αναδείχθηκαν το χαμηλό επίπεδο αμοιβών, εργασιακά και ασφαλιστικά ζητήματα και ελλείψεις στη διαχείριση των δικαιωμάτων.

Με βάση την έρευνα, υπολογίζεται ότι τα δικαιώματα από ΟΣΔ («Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης») είναι η σημαντικότερη πηγή εισοδήματος για το 40,6% των δημιουργών – ακολουθούν οι συναυλίες-παραστάσεις με 38,1%. Για τους μουσικούς, οι συναυλίες-παραστάσεις και οι εμφανίσεις σε χώρους ψυχαγωγίας είναι με διαφορά η σημαντικότερη πηγή εισοδήματος. Μόλις το 4,0% των δημιουργών θεωρεί ότι η πληρωμή των αδειών εκμετάλλευσης είναι στο επιθυμητό επίπεδο στην Ελλάδα, ενώ σχεδόν 8 στους 10 μουσικούς θεωρούν ότι δεν αμείβονται ικανοποιητικά από την εργασία τους.

Βήματα για αύξηση της εισπραξιμότητας των δικαιωμάτων και της χρήσης μουσικής μπορούν να επιφέρουν σημαντική αύξηση της αξίας της μουσικής στην Ελλάδα. Το 2020, οι ΟΣΔ του οικοσυστήματος μουσικής εισέπραξαν συνολικά €14,4εκ. Υπολογίζεται ότι εάν εισπράττονταν τα δικαιώματα από όλες τις επιχειρήσεις που θα πλήρωναν για τη χρήση μουσικής (με βάση τις απαντήσεις στην έρευνα των χρηστών), τα ετήσια έσοδα από τα δικαιώματα μουσικής θα ανέρχονταν σε €42εκ. Σε περίπτωση μέγιστης χρήσης μουσικής στους αντίστοιχους κλάδους με πληρωμή για τα δικαιώματα από όλους με βάση τα τρέχοντα μέσα ποσά, η αξία των εισπράξεων από επαγγελματίες χρήστες υπολογίζεται σε €69εκ, μια σχεδόν πενταπλάσια αύξηση σε σύγκριση με τις εισπράξεις για το 2020.

Καταλήγει η έρευνα ότι υπό προϋποθέσεις, η επίδραση που έχει η παραγωγή και αναπαραγωγή μουσικής στην ελληνική οικονομία μπορεί να αυξηθεί σημαντικά. Το οικοσύστημα της μουσικής υποστηρίζει την παραγωγή ΑΕΠ συνολικού ύψους άνω των €200εκ ετησίως (0,11% του ΑΕΠ). Περίπου 5,4χιλ ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης συνολικά στην οικονομία υποστηρίζονται από τις δραστηριότητες παραγωγής και αναπαραγωγής μουσικής. Μια βελτίωση της διαχείρισης των δικαιωμάτων στην Ελλάδα μπορεί υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις να αυξήσει την επίδραση σε €300εκ σε όρους ΑΕΠ και σε 7,9 χιλ. ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης.

Με πληροφορίες από: ΙΟΒΕ

Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Athenian Herald εκφράζουν τους συγγραφείς τους. Η Athenian Herald δεν φέρει καμία ευθύνη για τις απόψεις που εκφράζονται μέσω της ιστοσελίδας.