Τι σημαίνει για τον μέσο πολίτη η επενδυτική βαθμίδα στο κρατικό χρέος;

Το 2010, ως απόρροια της χρηματοοικονομικής κρίσης, υποβαθμίστηκαν τα ελληνικά κρατικά χρεόγραφα στην πιστοληπτική κατηγορία των speculative bonds. Με άλλα λόγια, η πιστοληπτική ικανότητα του κράτους θεωρήθηκε χαμηλή και ως αποτέλεσμα το κράτος δεν θα μπορούσε να εξυπηρετεί το χρέος προς τους δανειστές του.

Λίγοι κατάλαβαν τι πραγματικά σήμαινε αυτή η υποβάθμιση. Λίγοι καταλάβαιναν τι είναι ο οίκος (πιστοληπτικής) αξιολόγησης. Λίγοι καταλάβαιναν τι είναι τα ομόλογα και γιατί τα χρειαζόμαστε. Λίγοι καταλάβαιναν το πως θα επηρεαζόταν η ζωή τους.

Τι είναι ο Οίκος Αξιολόγησης;

Πρόκειται για μια εταιρεία που ασχολείται εξ’ ολοκλήρου με την πιστοληπτική αξιολόγηση εταιρειών και κρατών. Πιστοληπτική αξιολόγηση σημαίνει η ικανότητα εξυπηρέτησης οποιασδήποτε μορφής χρέους. Είναι όμοια της διαδικασίας αξιολόγησης από τράπεζες όταν κάποιος ιδιώτης αιτείται για δάνειο (π.χ. στεγαστικό). Στην πράξη είναι πιο πολύπλοκο καθότι ο οίκος αξιολόγησης δεν αξιολογεί μόνο την ικανότητα του κράτους (ως οντότητα) να εξυπηρετεί το χρέος του, αλλά λαμβάνει υπόψη παραμέτρους σαν την υγεία του τραπεζικού συστήματος, των μακροοικονομικών μεγεθών (“macroeconomic fundamentals”), της πολιτικής σταθερότητας, της δημοσιονομικής κατάστασης κ.α. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι παράμετροι είναι ακόμα πιο περίπλοκοι καθώς η νομισματική πολιτική των κρατών-μελών έχει εκχωρηθεί στην ένωση.

Οι μεγαλύτεροι και παλαιότεροι οίκοι αξιολόγησης είναι η Moody’s, η Standard & Poor's (“S&P”) και η Fitch. Τα τελευταία χρόνια έχει έρθει στο προσκήνιο και η DBRS της Morningstar. Οι διαφορές τους είναι σημαντικές, άλλες είναι συντηρητικές στις προβλέψεις τους (βλέπε Moody’s) ενώ άλλες πιο ευέλικτες (βλέπε DBRS), αλλά η ουσία για έναν πολίτη βρίσκεται στο εξής: η χώρα βρίσκεται στην επενδυτική βαθμίδα ή όχι;

Τι κι αν δεν βρίσκεται η χώρα στην επενδυτική βαθμίδα;

Η ζωή συνεχίζεται, αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα γίνεται ακριβότερη. Όχι διότι αυξάνονται οι τιμές (δηλ. πληθωρισμός), αλλά διότι το κράτος πρέπει να βρει χρήματα για να εξυπηρετήσει το χρέος του. Και πως θα βρει χρήματα το κράτος; Εύλογο ερώτημα. Υπάρχουν δύο τρόποι, αλλά καθένας έχει διαφορετικό «κόστος» για τον πολίτη.

Ο ευκολότερος τρόπος για να βρει χρήματα το κράτος είναι να τα «παραγάγει» το ίδιο, δηλαδή να αυξήσει τους φόρους και να ξεκινήσει τις αποκρατικοποιήσεις. Ίσως δεν είναι τόσο εύκολος όσο ακούγεται διότι η αύξηση των φόρων αυξάνει το κόστος ζωής. Οι αποκρατικοποιήσεις έχουν νόημα μόνο εάν το κράτος βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Ο αντίκτυπός τους στα κρατικά ταμεία είναι σημαντικός διότι το κράτος λαμβάνει ένα ποσό «μπροστά» κατά την παραχώρηση του περιουσιακού στοιχείου και ύστερα ένα ετήσιο ποσό κατά την λειτουργία του. Το πρόβλημα με την Ελλάδα είναι ότι οι θεσμοί της την περίοδο 2010-2014 δεν ήταν φτιαγμένοι ώστε να ενεργήσουν γρήγορα και να καταφέρουν να δημιουργήσουν αξία από τέτοιες αποκρατικοποιήσεις.

Ο δυσκολότερος τρόπος να βρει χρήματα είναι η έκδοση ομολόγων, δηλαδή να «βγει» στις αγορές όπως έκανε στις 17 Ιανουαρίου, και να «σηκώσει» €1-2-3-4 δις. Εδώ όμως περιπλέκονται τα πράγματα. Όσο ζητάει χρήματα, τόσο ακριβότερα γίνονται, όχι διότι δεν υπάρχουν για να δανειστεί (δηλ. απόρροια της προσφοράς-ζήτησης), αλλά διότι ο δανειστής γνωρίζει ότι όσο περισσότερα του δίνει, τόσο δυσκολότερα θα τα πάρει πίσω. Όσο μεγαλώνει το χρέος, τόσο πιο ‘’απειλητικά’’ το κοιτάζουν οι οίκοι αξιολόγησης, διότι ξέρουν τα δημοσιονομικά περιθώρια του κράτους. Όσο μεγαλώνει το χρέος χωρίς να βελτιώνεται η δημοσιονομική πειθαρχία και χωρίς να γίνονται μεταρρυθμίσεις, τόσο «πέφτει» επενδυτική βαθμίδα το κράτος. Δηλαδή, αυξάνεται το κόστος δανεισμού.

Είναι ένας φαύλος κύκλος.

Οπότε γιατί θέλουμε την επενδυτική βαθμίδα;

Με απλά λόγια, το χαμηλότερο κόστος δανεισμού για το κράτος έχει αντίκτυπο στις τσέπες μας. Μειώνει τις κρατικές απαιτήσεις από τους πολίτες και δίνει στο κράτος την ευελιξία τα επιπλέον χρήματα που του μένουν από το χαμηλότερο κόστος δανεισμού να τα επενδύσει ή να τα ξοδέψει όπου θέλει. Σε υποδομές,  στην παιδεία, σε παροχές ή ακόμη και στην πρόωρη πληρωμή χρέους.

Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Athenian Herald  εκφράζουν τους συγγραφείς τους. Η Athenian Herald δεν φέρει καμία ευθύνη για τις απόψεις που εκφράζονται μέσω της ιστοσελίδας.