Η πολιτική αύξησης των επιτοκίων είναι η ευκολότερη λύση με τα χειρότερα αποτελέσματα

Του Γιώργου Σαββίδη

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ανακοίνωσε ακόμα μία αύξηση των επιτοκίων κατά 0,5% και προανήγγειλε άλλη μία ίδια τον επόμενο μήνα. Το επιτόκιο δανεισμού φτάνει 3% και τον Μάρτιο θα φτάσει 3,5%. Θα συνεχίσει, όπως δήλωσε, τις αυξήσεις έως να επιτευχθεί ο στόχος του 2% στον πληθωρισμό.

Το επιτόκιο δανεισμού του Federal Reserve System (Fed) των ΗΠΑ είναι ήδη 4,5-4,75%.

Η αύξηση των επιτοκίων είναι λάθος.

Αυξάνει το κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις. Αυξάνει το κόστος δανεισμού των ιδιωτών αποθαρρύνοντας την αγορά κατοικιών και άλλων διαρκών καταναλωτικών αγαθών. Αυξάνει το κόστος εξυπηρέτησης του κρατικού χρέους.

Τα ανωτέρω οδηγούν σε μείωση της παραγωγής η οποία οδηγεί σε ύφεση η οποία οδηγεί σε ανεργία. Τα επισφαλή δάνεια διογκώνονται, όπως και η ανάγκη για κοινωνικές δαπάνες.

Τα κράτη πιέζονται να δανειστούν περισσότερο για να καλύψουν την ανάγκη για υποστήριξη των ανέργων, των ευάλωτων και του αυξημένου κόστους δανεισμού.

Οι επιχειρήσεις συρρικνώνουν την δραστηριότητα τους. Πολλές εξετάζουν νέες επενδύσεις ή αποεπένδυση και μεταφορά δραστηριοτήτων σε Κίνα, Ινδία και αλλού.

Ο πληθωρισμός είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Δεν υπάρχει αμφιβολία. Τρώει τα πραγματικά εισοδήματα και τις πραγματικές αξίες, κυρίως των συνταξιούχων, των χαμηλόμισθων, των πτωχών και των μικρομεσαίων.

Οι Κεντρικές Τράπεζες όμως οφείλουν να στοχεύουν εξίσου στην ανάπτυξη και την πλήρη απασχόληση.

Τα τελευταία 2-3 χρόνια, ΕΕ και ΗΠΑ θέσπισαν προγράμματα τρισεκατομμυρίων (σχεδόν 1 τρις ευρώ η ΕΕ ή πάνω από 2 τρις αν υπολογιστούν και οι δαπάνες κάθε χώρας - μέλους και πάνω από 5 τρις δολαρίων οι ΗΠΑ) για υποστήριξη των κοινωνιών και των οικονομιών τους, λόγω των κρίσεων Covid 19 κυρίως και κόστους ενέργειας δευτερευόντως.

Αυτή η επέκταση, δημοσιονομική και νομισματική, έρχεται σε αντίθεση με την περιοριστική των αυξημένων επιτοκίων και τον στόχο του χαμηλού πληθωρισμού. Και χρηματοδοτήθηκε με την πλέον πληθωριστική μέθοδο: εκτύπωση (δημιουργία) χρήματος.

Τα προγράμματα στήριξης Covid 19 και ενέργειας ήταν σωστά και διατήρησαν την απασχόληση, η οποία είχε δεχτεί σοβαρό πλήγμα στις αρχές του 2020 όταν ξέσπασε η πανδημία. Το να στηρίξεις την απασχόληση και να αποφύγεις την ύφεση το 2021 δεν μπορεί να σπρώχνει προς ύφεση και ανεργία το 2023.

Οι ΕΚΤ και Fed ακολουθούν εργαλεία νομισματικής πολιτικής άλλων δεκαετιών. Οι πρόεδροι τους και πολλά στελέχη, μεγάλωσαν την εποχή (1970-1990) που το τεράστιο πρόβλημα του στασιμοπληθωρισμού απασχολούσε τους οικονομολόγους και τις κυβερνήσεις σε όλη την Δύση και όλο τον πλανήτη.

Ο σημερινός πληθωρισμός οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αναστάτωση της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας, όπως και ο πληθωρισμός προ 50 ετών περίπου.

Τότε όμως ο κόσμος ήταν πολύ διαφορετικός. Η Κίνα δεν είχε την σημερινή σημασία στην παγκόσμια οικονομία και ήταν κλειστή όπως και η οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης και της Ανατολικής Ευρώπης. Κανένας δεν σκεφτόταν να κατασκευάσει κέντρο υπηρεσιών στην Ινδία. Δεν υπήρχε παραγωγή ηλιακής ενέργειας ούτε παραγωγή πετρελαίου στην Αλάσκα και την Βόρεια Θάλασσα ενώ η παραγωγή και χρήση φυσικού αερίου ήταν πολύ περιορισμένη. Επιπλέον ο ΟΠΕΚ έπαιζε πολύ σπουδαιότερο ρόλο.

Το περιβάλλον δεν απασχολούσε πολίτες και πολιτικούς.

Οι ισοτιμίες νομισμάτων έπαιζαν σημαντικό ρόλο και δεν υπήρχε Ευρώ. Κάθε χώρα στην Ευρώπη είχε δικό της νόμισμα και υπήρχε ένας διεθνής διαρκής πόλεμος ισοτιμιών. Η μόνη υπερχρεωμένη αναπτυγμένη Δυτική χώρα ήταν η Ιαπωνία.

Σήμερα, υπάρχουν ΑΠΕ, φυσικό αέριο και περισσότεροι παραγωγοί πετρελαίου. Η Κίνα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη και η Ινδία είναι ανερχόμενη δύναμη. Η Ανατολική Ευρώπη έχει ενσωματωθεί στην Δύση. Το περιβάλλον αποτελεί κύριο μέλημα.

Οι πιο σημαντικές διαφορές όμως είναι η υπερχρέωση πολλών κρατών και αρκετών μεγάλων πέραν της Ιαπωνίας και η ύπαρξη του Ευρώ. ΗΠΑ, Ιταλία, Ισπανία και πολλά μικρότερα κράτη είναι υπερχρεωμένα. Το Ευρώ είναι νόμισμα ομάδας κρατών. Των 20 από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ. Δηλαδή, το Ευρώ δεν είναι άμεσα συνδεδεμένο με την δημοσιονομική πολιτική, η οποία εξασκείται από κάθε κράτος χωριστά με μεγάλο βαθμό ανεξαρτησίας. Αυτή ήταν η αιτία της οικονομικής κρίσης στην οποία βρέθηκαν Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος το 2009 ή το 2010.

Οι παλιές συνταγές σε νέες συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφή. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η πλήρης αποτυχία των πολιτικών της Τρόικας (ΕΚΤ, ΔΝΤ, ΕΕ) στην Ελλάδα την περίοδο 2010-2018. Ανάλογα αποτελέσματα είχε το ΔΝΤ στην Αργεντινή και αλλού.

Από την μια ΕΕ και ΗΠΑ ξοδεύουν δανειζόμενοι για να αποφύγουν την ύφεση και την ανεργία και από την άλλη οι κεντρικοί τραπεζίτες αυξάνουν τα επιτόκια ανεβάζοντας τα χρέη και δημιουργώντας συνθήκες ύφεσης και ανεργίας, ενώ ταυτόχρονα ενισχύουν την ανάγκη δημοσιονομικών δαπανών που τροφοδοτούν την κατανάλωση και τον πληθωρισμό.

Αυτή η πολιτική έχει στοιχεία παραλογισμού.

Υπάρχουν μέτρα και πολιτικές που μπορούν να οδηγήσουν στην μείωση των πληθωριστικών πιέσεων χωρίς αντίρροπες και ανεπιθύμητες πιέσεις.

Πρώτο μέτρο είναι η σταδιακή επιστροφή στην δημοσιονομική πειθαρχία. Δηλαδή, τα κρατικά χρέη να αρχίσουν να μειώνονται από τις υπερχρεωμένες χώρες.

Δεύτερο μέτρο είναι ήπια νομισματική προσαρμογή. Το 3% ή 3,5% επιτόκιο δανεισμού της ΕΚΤ από 0% ή αρνητικό, σε ένα έτος, είναι λάθος. Το επιτόκιο μπορεί να αυξηθεί σε 1% το πρώτο έτος, επιπλέον 0,5% το  δεύτερο έτος κ.ο.κ.

Το τρίτο και σπουδαιότερο μέτρο είναι η εξάλειψη της κύριας πληθωριστικής αιτίας. Η ταχεία αποκλιμάκωση και επαναφορά των τιμών ενέργειας στα πρότερα επίπεδα. Αυτό ήταν και είναι εφικτό.

Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στην ενέργεια. Δεν προωθήθηκαν με αποφασιστικότητα. Η Γαλλία δεν κατάφερε να επαναλειτουργήσει το σύνολο των κλειστών πυρηνικών εργοστασίων ηλεκτρικής ενέργειας. Η Γερμανία συζητούσε έως τις αρχές του χειμώνα αν θα κλείσει τρία πυρηνικά εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας όπως ήταν προγραμματισμένο, ενώ άρχισε να δραστηριοποιείται σοβαρά για προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου μήνες μετά την κρίση με τις Ρωσικές προμήθειες. Υπάρχουν εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού με φυσικό αέριο, αλλά κυρίως με άνθρακα, τα οποία παραμένουν στην ναφθαλίνη.

Επιπλέον, θα μπορούσε και μπορεί, να απλοποιηθεί και πρωτίστως να επισπευσθεί η κατασκευή μονάδων ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Χρειάζονται μήνες ή και χρόνια για μια έγκριση φωτοβολταϊκού πάρκου. Σκεφτείτε πόσο θα πάρει το καλώδιο από Αίγυπτο σε Κρήτη ή Αττική. Στην Ελλάδα η ενίσχυση τοποθέτησης ηλιακών θερμοσιφώνων συζητείται μήνες.

Από όλες τις πολιτικές που μπορούν να μειώσουν τον πληθωρισμό, επελέγη η αύξηση επιτοκίων. Είναι η ευκολότερη στην εφαρμογή. Και η χειρότερη στα αποτελέσματα.

Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα Athenian Herald εκφράζουν τους συγγραφείς τους. Η Athenian Herald δεν φέρει καμία ευθύνη για τις απόψεις που εκφράζονται μέσω της ιστοσελίδας.