Ο νόμος για την προστασία των whistleblowers

Athenian Herald

Όλοι γνωρίζουμε, λίγο πολύ, τα σκάνδαλα που σχετίζονται με τον Σνόουντεν, τα έγγραφα του Παναμά ή το Γουότεργκέιτ. Ο λόγος που αποκαλύφθηκαν τα προγράμματα παρακολούθησης τηλεπικοινωνιών της αμερικανικής κυβέρνησης ή  οι ταυτότητες δημοσίων προσώπων (ανάμεσά τους και αρχηγοί κρατών) που έκρυβαν τα χρήματά τους από τις δημόσιες αρχές μέσω εταιρείας που εδράζεται στον Παναμά ή η υποκλοπή συνομιλιών των Δημοκρατικών και η επακόλουθη προσπάθεια συγκάλυψης της από τον Νίξον, είναι η δραστηριότητα των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers). Οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος είναι εργαζόμενοι είτε του δημοσίου είτε του ιδιωτικού τομέα που προβαίνουν σε αναφορά παράνομων πράξεων εκ μέρους του εργοδότη τους, τις οποίες αντιλήφθηκαν στο πλαίσιο της εργασίας τους.

Με τον νόμο 4990/2022 ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο η Ευρωπαϊκή Οδηγία (ΕΕ) 2019/1937 σχετικά με την προστασία προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου. Αντικείμενο του νόμου είναι η ίδρυση συστήματος εσωτερικής και εξωτερικής αναφοράς παραβιάσεων ενωσιακού δικαίου και η προστασία των προσώπων που αναφέρουν τις εν λόγω παραβάσεις. Τόσο οι φορείς του δημοσίου τομέα όσο και του ιδιωτικού τομέα που απασχολούν πενήντα ή περισσότερους εργαζομένους έχουν υποχρέωση να ορίσουν έναν υπεύθυνο παραλαβής και παρακολούθησης αναφορών για την περίπτωση αναφορών εντός του οργανισμού εργασίας. Ταυτόχρονα, αρμόδια για την παραλαβή και διαχείριση αναφορών που υποβάλλονται απευθείας σε δημόσια αρχή ορίζεται η Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις προστατεύεται και το πρόσωπο που προβαίνει απευθείας σε δημόσια αποκάλυψη χωρίς να προηγηθεί εσωτερική ή εξωτερική αναφορά. Ο νόμος απαγορεύει ρητά την λήψη αντιποίνων κατά των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου, όπως η απόλυση, ο υποβιβασμός ή η διάκριση και άδικη αντιμετώπιση.

Η σημασία του νόμου είναι πολυδιάστατη. Η κατάθεση αναφορών από εργαζομένους του δημοσίου τομέα συμβάλλει στην διαφάνεια του δημοσίου τομέα και στην αποτροπή καταχρήσεων από την Κυβέρνηση. Ο Σνόουντεν άλλωστε αποκάλυψε το εύρος των κρυφών παρακολουθήσεων από την ίδια την Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο των ιδιωτικών εταιρειών, ο μηχανισμός κατάθεσης αναφορών ενδυναμώνει το αίσθημα εταιρικής ευθύνης ενώ η έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση παράνομων εταιρικών δραστηριοτήτων, όπως η απάτη, η δωροδικία, η φοροδιαφυγή, επιτρέπουν στην εταιρεία να λάβει διορθωτικά μέτρα και ενισχύουν την εμπιστοσύνη των εργαζομένων προς τον εργοδότη τους.